Home / Klinische praktijk / Patiënten Informatie / Echografieën
Echografieën
19/02/2014
De HGR heeft zich uitgesproken over de veiligheid van medische en niet-medische prenatale echografieën die steeds in aantal toenemen, met een alsmaar bredere waaier van mogelijkheden.
Ultrasonen: gevaarlijk of niet?
Ultrasonen worden reeds meer als dertig jaar gebruikt voor medische doeleinden zonder dat van een duidelijk schadelijk effect iets is gebleken. Toch treedt er enige onzekerheid op, gezien het gebruik van ultrasonen nog steeds toeneemt en er nieuwe technologieën verschijnen met mogelijk andere blootstellingsomstandigheden. Gelet op deze recente ontwikkelingen is het belangrijk om waakzaam te blijven en de voor het onderzoek nodige blootstelling zo laag mogelijk te houden.
Medische echografieën aanbevolen
Het uitvoeren van echografische onderzoeken tijdens de zwangerschap blijft zeker aanbevolen, maar moet worden beperkt tot enkel de screening, diagnose en monitoring, door daartoe opgeleide artsen en technici.
Echografieën afgeraden
Verschillende types
Er zijn verschillende benamingen voor niet-medische echografieën: pret-echo’s (entertainment ultrasound), souvenir-echo’s (aandenken op video), niet-diagnostische echografieën, echo’s zonder medische aanleiding, commerciële echo’s, affectieve echo’s, enz. Bij de daarbij gebruikte beeldvorming gaat het om een echografie die stilstaande beelden van de foetus produceert. Deze worden vervolgens omgezet in drie dimensies en tonen het uiterlijk van de foetus in kleur. Deze beelden zijn dus zeer verschillend van de tweedimensionale zwart-wit "doorsnede" beelden bij conventionele medische echografieën. Op 4D-echografieën zijn de bewegingen van de foetus te zien die op basis van een reeks 3D-beelden gedurende een bepaald tijdsinterval worden gemaakt.
Lange blootstelling aan ultrasonen
Voor een maximale beeldkwaliteit worden bepaalde gedeelten van het lichaam van de foetus (profiel, gezicht, genitaliën, enz.) langer aan ultrasonen blootgesteld. Bovendien kan deze blootstelling worden voortgezet om aan de wens te voldoen om ook de andere aanwezige personen van het beeld te laten genieten. De risico’s voor de foetus die verbonden zijn aan de thermische en mechanische effecten van de ultrasonen worden dan ook aanzienlijker geacht.
Geen gezondheidswerker
Het maken van beelden door een andere persoon dan een gezondheidswerker kan werkelijke indirecte schade veroorzaken. Bij een echografie zitten ouders vaak met de vraag of hun kind "normaal” is, maar een gewone echografie technicus kan en mag trouwens deze vraag niet beantwoorden. Een gezondheidswerker die dergelijke handelingen stelt of superviseert staat daarentegen open voor dialoog, levert passende antwoorden en bevordert de continuïteit van de algemene opvolging van de zwangerschap.
Meer onderzoek aanbevolen
Aangezien er nog enige onzekerheid bestaat over de effecten op lange termijn alsook die van herhaalde blootstelling en de technologie steeds verandert, wordt verder onderzoek aanbevolen naar de biologische effecten van ultrasonen die in dergelijke omstandigheden worden gebruikt.
NIEUW BESLUIT 2016 NATIONALE RAAD
Reclame voor het maken van 3D/4D-echografieën van de foetus in de baarmoeder met niet-medische doeleinden
De nationale raad wordt om advies verzocht over reclame voor het maken van 3D/4D-echografieën van de foetus in de baarmoeder met niet-medische doeleinden.
Advies van de nationale raad :
In zijn vergadering van 16 juli 2016 onderzocht de nationale raad van de Orde der artsen het probleem van het maken van 3D/4D-echografieën van de foetus in de baarmoeder met niet-medische doeleinden, ook "pret- of souvenirecho's" genoemd.
Hij formuleert de volgende bemerkingen.
1/ Medische echografie is verantwoord in het belang van het kind en de moeder. Dergelijke echografie is immers een techniek die kan bijdragen tot kwaliteitsvolle zorg onder meer bij de opsporing van eventuele misvormingen. Ze helpt bij het stellen van een medische diagnose. Ze houdt echter ook een risico in zoals de blootstelling van de foetus aan ultrasone geluidsgolven.
Dit risico wordt als miniem beschouwd indien enkele voorzorgsmaatregelen worden genomen, zoals de kwaliteit van het toestel, de beroepsopleiding en de eerbiediging van de aanbevelingen inzake evidence-based medicine (EBM) en van de onderzoeksprotocols in verband met het beperken van de frequentie en de duur van de onderzoeken tot wat strikt noodzakelijk is voor de diagnose.
2/ Een "souvenirecho" met commerciële doeleinden biedt geen enkel voordeel dat opweegt tegen het risico voor de foetus.
Doordat gestreefd wordt naar de tevredenheid van de klant nemen de risico's op thermische en mechanische effecten van de toegepaste ultrasone geluiden toe. De duur van de blootstelling van de foetus aan ultrasone geluiden is bij een "souvenirecho" niet meer beperkt tot het ogenblik dat de diagnose gesteld wordt, maar tot het ogenblik dat de ouders en de omgeving die betalen om de foetus te zien, tevreden zijn. Hierdoor kan het onderzoek aanzienlijk langer duren. Een langere blootstelling aan ultrasone geluiden kan de lichaamstemperatuur van de foetus verhogen, met nadelige gevolgen.
De intensiteit van de ultrasone geluiden bij een "souvenirecho" wordt bovendien bepaald door het streven naar een esthetisch en kwalitatief beeld dat aangenaam is om te bekijken en begrijpelijk is voor de ouders; bij een medische echografie is de intensiteit beperkt tot wat noodzakelijk is voor het verkrijgen van een beeld dat voldoende kwalitatief is voor het stellen van de medische diagnose.
Bij een "souvenirecho" kunnen bepaalde gedeelten van het lichaam van de foetus (profiel, gezicht, genitaliën, enz.) te lang statisch blootgesteld worden aan ultrasone geluiden, in tegenstelling tot het bewegend aftastend onderzoek met de sonde. Een lange en gerichte blootstelling van fragiele organen zoals ogen en hersenen is toxisch voor de weefsels door de thermische effecten ervan.
Tot slot moeten de kwaliteit van het toestel, het periodieke onderhoud ervan, de kwalificaties om een echografie uit te voeren en de omstandigheden waarin de echografie uitgevoerd wordt aan controle onderworpen worden.
3/ De banalisering van het maken van echografieën van een foetus in de baarmoeder, creëert het risico dat de onderliggende medische handeling ook gebanaliseerd wordt.
Bij een souvenirecho" moet de zwangere vrouw er correct over geïnformeerd worden dat het niet gaat om een medische tussenkomst maar om een risicohandeling zonder diagnostisch belang.
Zij moet ertoe aangespoord worden eerst een morfologisch echografisch onderzoek te laten verrichten door een arts-echografist.
Bij een niet-medische echografie kunnen de ouders een uiterlijk bevredigend beeld van de foetus verkeerd begrijpen als het bewijs van de goede gezondheid en de integriteit van de foetus. Maar net zozeer kunnen zij geconfronteerd worden met de onverwachte ontdekking van een misvorming of zelfs van de dood van de foetus.
De nationale raad :
- meent dat de uitvoering van echografieën met niet-medische doeleinden gereglementeerd dient te worden;
- waarschuwt de patiëntes bijgevolg voor de mogelijke risico's van 3D/4D-echografieën van de foetus in de baarmoeder met niet-medische doeleinden.
Bij het opstellen van dit advies hield de nationale raad rekening met :
- het advies van de Hoge Gezondheidsraad nr. 8635 : "Medische en niet-medische prenatale echografieën", gewijzigde versie van 16 april 2014, en
- het technische evaluatieverslag van de ‘Haute Autorité de Santé' (Frankrijk) van 26 april 2012 : "échographies foetales à visée médicale et non médicale : définitions et compatibilité"